فرش کلیایی عمدتاً در روستاهای منطقهٔ فعله‌گری (به کردی: فه‌یله‌کوڕی) بافته می‌شود. همچنین در روستاهای کیوه‌نان و ورمزیار نیز فرش‌های ممتازی بافته می‌شوند .فرش های کلیایی توسط اقلیت کرد بافته می شود. حدود پنج میلیون کرد در ایران زندگی می کنند که بیشتر آنها در غرب کشور هستند. مهارت آنها در بافتن فرش بسیار ارزشمند است. فرش کلیایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اینها فرش های محکمی هستند که برای استفاده روزمره ایده آل هستند.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی کلاسیک هایپر فرش پلاس کلیک کن

فرش های کردی تقریباً همیشه دارای بافت محکم با پرز بلند هستند. بنابراین، این فرش ها به خوبی در برابر کثیفی محافظت می شوند که دوام آنها را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. در حالی که فرش‌های کلیایی به طور کامل از پشم ساخته می‌شد، امروزه از پنبه برای تار استفاده می‌شود. فرش‌های کردی مانند کلیایی معمولاً با نقوش هندسی تزئین می‌شوند. از نظر رنگ، آنها نسبتا محتاطانه هستند و برای طیف وسیعی از سبک های داخلی مناسب هستند. از آنجایی که فرش‌های بسیار بادوام هستند، برای اتاق‌هایی که اغلب رفت‌وآمد دارند و باید در برابر ترافیک بالاتر از حد متوسط مقاومت کنند، ایده‌آل هستند. فرش‌های کلیایی معمولاً بلند هستند (بیش از سه متر)، به این معنی که اغلب در راهروهای طولانی یا اتاق‌های بزرگ استفاده می‌شوند.

شهر سنقر

شهرستان سنقر یا شهرستان سنقر و کلیایی یکی از شهرستان‌های استان کرمانشاه در غرب ایران است. اگر شهرهای همدان و کرمانشاه و سنندج را به عنوان رئوس یک مثلث در نظر بگیریم شهرستان سنقر با مساحتی حدود ۲۲۴۲ کیلومتر مربع تقریباً در مرکز مثلث در شمال شرق استان کرمانشاه واقع شده‌است. شهرستان سنقر از شمال به شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان صحنه، از شرق به شهرستان اسدآباد و از غرب به شهرستان کامیاران محدود می‌شود.

بلندترین کوه شهرستان، کوه دالاخانی (در زبان کُردی به معنی آشیانه عقاب‌ها) با ارتفاع آن ۳٬۳۵۰ متر است که در جنوب شهر سنقر قرار گرفته‌است. این کوه به همراه مادیان‌کوه (به کردی: مایان کۊیه) در شمال و کوه‌های ژن و پیا (زن و مرد) و کمرزرد در غرب احاطه کرده‌است. پست‌ترین نقطه این منطقه نیز به ارتفاع ۱٬۵۰۰ متر در محل خروجی گامیشان در جنوب روستای شاه‌گدار است.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی مدرن هایپر فرش پلاس کلیک کن

تاریخ سنقر

ساکنان محلی بر این باور هستند که این منطقه از شکارگاه‌های پادشاهان ساسانی بوده‌است و ممکن است این امر به نامگذاری شهرستان مرتبط باشد. در دوره صفویه اسدآباد جزء منطقه سنقر و کلیایی شمرده می‌شده‌است. در زمان شاه عباس صفوی، حاکم سنقر نیروهای عثمانی را از مرز بیرون راند. در دوره افشاریه و زندیه سران ایل کلیایی که خود را از اقاب صفی خان از خان‌های دوره صفوی می‌دانند به حکومت سنقر منصوب کرده‌اند. همچنین سنقر مدتی تحت فرمان حکومتی امارت اردلان بوده است.

فرش کلیایی یا سنقر

اصطلاحات لاکیش، میان‌فرش یا سرانداز در مورد فرش کلیایی استفاده می‌شود. بافت فرش کلیایی دارای پیشینه‌ای ۴۰۰ ساله دانسته شده‌است. فرش کلیایی ۳۲ طرح و نقشه ویژه دارد.از جملهٔ نقش‌هایی که در فرش کلیایی به کار می‌رود، می‌توان به بازوبندی، ماهیتی، طوق و ترنج اشاره کرد.

تاریخچه فرش کلیایی

فرش های کردی در سراسر غرب ایران، در مناطق ناهموار کوهستانی کردستان و اطراف آن بافته می شود. کردها به مردمان عشایری باستانی که هزاران سال پیش در این منطقه پرسه می زدند برمی گیرند. آنها یک زندگی نیمه عشایری دارند، چه در روستاها و چه در قبایل دور از شهرها، جایی که هنوز می توانند سنت های قدیمی خود را انجام دهند و مانند هزاران سال پیش زندگی کنند.

از طوایف کرد نواحی غربی می توان به هرکی، سنجابی، گورانی، جفید و کلهرها اشاره کرد. چند مرکز عمده تولید فرش کردی سنه، بیدجار و منطقه خمسه است. برخی دیگر از روستاها و نواحی کردنشین تولید کننده فرش عبارتند از بورچلو، گلطق، خوی، کلیایی، لیلیان، موصل، نانج، سنقره، توسرکان و زاغه.

همانطور که می بینید، کردها به خوبی تثبیت شده اند و مردمان تاریخی نیمه کوچ نشین و یا کوچ نشین ایران هستند که قدمت آنها به هزاران سال پیش می رسد. بسیاری از مراکز عمده تولید فرش ایران مانند همدان، لرستان و یا حتی اراک آثار آشکاری از نفوذ کردها دارند. گاهی اوقات سبک و تکنیک مردم ترک ایران را در خود جای می دهند که بسیار هم گسترده است. کردها گروهی بسیار آرام هستند که زندگی ساده عشایری خود را به پیچیدگی ها و ناامیدی های دنیای تکنولوژیک مدرن ترجیح می دهند.

ویژگی های فرش کلیایی

مواد و گره های فرش کلیایی

فرش های کردی مانند سایر فرش های ایرانی همگی 100% دستباف هستند. آنها از پشم خالص ساخته شده اند که از گوسفند خود بافنده ریسیده می شود. در موارد بسیار نادری ممکن است فرشی بیابید که در پرزهای آن ابریشم باشد و اغلب می بینید که پایه فرش های کردی از موی بز ساخته شده است. با این حال، شمع همیشه پشمی است. کیفیت بافت در فرش های کردی از گره گشاد تا متراکم متغیر است و گره نامتقارن فارسی بیشتر از گره متقارن ترکی استفاده می شود.

رنگ های فرش کلیایی

رنگ ها عمدتاً از رنگ های گیاهی طبیعی به دست می آیند. رنگ‌بندی اکثر فرش‌های کردی روشن و زنده است. برخلاف اکثر مردم جهان غرب که رنگ‌های محو و خاموش را دوست دارند، کردها عاشق رنگ‌های زنده و روشن هستند. این فرش های هیجان انگیز زندگی را به خانه های ساده این افراد می بخشد. تمام فرش‌های کردی مانند هزاران سال است که ثابت کرده‌اند، با کیفیت و ماندگار هستند.

نقش های فرش کلیایی

فرش کلیایی ۳۲ طرح و نقشه ویژه دارد. مرکز ملی فرش ایران با همکاری نهادهای مرتبط جهانی، فرش کلیایی را با شماره ثبت ۱۰۲۳ شده است. نشان «سنقر و کلیایی» به عنوان یک برند جهانی همراه فرشهای ۱۳ منطقۀ دیگر ایران ثبت کرده ‌است.

کلیایی ها فرش های ایرانی عشایری هستند که توسط کردهای عشایری غرب ایران ساخته می شوند. آنها اغلب با رنگ های روشن و زنده ای که استفاده می کنند مشخص می شوند. این فرش ها در اصل برای فروش تجاری ساخته نشده بودند. در عوض، زنانی که آن‌ها را می‌بافند، از یک رسم قدیمی پیروی می‌کردند که برای خانواده‌های قبیله‌ای دست‌بافت‌هایی با ارزش کاربردی مانند پوشش کف، پتو، کیسه‌های نگهداری، پتوهای زین، و امنیت مالی در مواقع سخت آینده فراهم می‌کرد.

فرش کلیایی اغلب دارای یک مدال مرکزی بزرگ با طرح الماس شش ضلعی کلاسیک هراتی و گوشه های اریب در داخل مرز اصلی است. فرش های سنقر اغلب براساس نقشه و تاثرات بافنده از طبیعت اطراف تولید می شود. این فرش ها اغلب ذهنی بافته می شوند. از نقشه های معروف سنقر و کلیایی، نقشه معروف به تلفنی ( محراب ، کرمانی ) نقشه مچی نقشه پنجه کف ساده ( سماوری)، ترنج لنجاب، نقشه تخت جمشید، نقشه شب پره، نقشه ماهی گردکانه، گل لاله ( نقشه جدیدی است) گل سرخ، گل و بلبل، ماهی تکاب، جوزان، گل فرنگ، پلنگی، گلدانی ،قابقابی، ( بختیاری )، قم، کلاه فرنگ، گل میرزایی، درختی یکطرفه قم، کاشان، مینا خانی، ظل السطان، شکار گاه تک گل( داش بلاغ ) تک گل شاه ویس آباد، شیر سنگی (جدید) که به طرح محبی معروف است.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی شگی هایپر فرش پلاس کلیک کن

باورهای عامیانه در میان بافندگان فرش کلیایی

در میان کردهای منطقهٔ کلیایی در رابطه با بافت فرش باورهای عامیانه‌ای وجود دارد:

• اگر بافتن فرش کلیایی در شب آغاز شود، اصطلاحاً در آن چله می‌افتد یعنی بافت آن دیرتر از موعد به پایان می‌رسد.
• روز جمعه برای سرگرفتن فرش کلیایی سنگین است، یعنی اگر بافتن فرش کلیایی در روز جمعه آغاز شود، دیرتر به پایان می‌رسد.
• روز شنبه و شب جمعه برای سرگرفتن فرش کلیایی سبک است، یعنی فرش زودتر به پایان می‌رسد.
• روز سه‌شنبه برای سرگرفتن فرش کلیایی شوم است و ممکن است برای بافنده اتفاق ناگواری بیفتد.
• روزهای سیزدهم هر ماه برای سرگرفتن فرش کلیایی شوم است. معمولاً در این منطقه در روزهای سیزدهم هر ماه نه فرش کلیایی سر گرفته می‌شود، نه بافته می‌شود، نه قیچی می‌شود و نه حتی خرید و فروش می‌شود.
• ابزار بافت فرش کلیایی را نباید شب‌ها در کنار دار فرش قرار داد، چرا که نیروهای غیربشری در بافت فرش دخالت می‌کنند. اگر این نیروها خوب باشند به بافنده کمک می‌کنند، اما اگر بد باشند فرش را خراب کرده یا غلط می‌بافند و حتی ممکن است فرش را قیچی کنند.
• زن باردار نباید پشت دار فرش کلیایی نشسته و فرش ببافد، چراکه فرزندش ناقص، عقب‌افتاده، فلج یا گوژپشت به دنیا می‌آید

جمع بندی

شهرستان سنقر و کلیایی در 85 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه است. این شهرستان از جنوب به صحنه، از شمال به قروه، از شرق به اسدآباد و از غرب به کامیاران محدود است.  فرش سنقر و کلیایی در ردیف فرش‌های ۱۳ منطقه دیگر کشور از جمله اردکان، چهار محال و بختیاری،خراسان شمالی، ترکمن جرگلن و بجنورد، قشقایی فارس، گبه فارس و … قرار دارد و با شماره  ۱۰۲۳ ثبت جهانی شده است.

فرش دستباف سنقر و کلیایی تار و پود پنبه‌ای و پرز آن پشمی است و با گره نامتقارن و معمولا درشت باف و محکم بافته می‌شود. تکنیک بافت تخت باف بیشتر در این منطقه به کار گرفته می شود. نقشه های اصلی منطقه سنقر و کلیایی عبارتند از : نقشه سروی (مجنون شاخ شکسته) ،نقشه بندی (بازوبندی یا حصیری)، پروانه (سم و پروانه)، نقشه درختی (بدون برگ و شاخه)، نقشه سیخ کبابی (پنکه، سم گاوی)، نقشه دوگل اکبر آباد (یا اصطلاحاً نقشه هفت تیری و گل بریده) ، ماهی ترنجی حسین آباد سنقر و …

مطالب مرتبط:

• همه چیز درباره فرش هریس
• همه چیز درباره فرش کرمان